Een avond met professor Chris Doude van Troostwijk over de actualiteit van Nobelprijswinnaar Albert Schweitzer (1875-1965). Hij was legendarisch arts in West-Afrika, befaamd onderzoeker naar de historische Jezusfiguur en begenadigd musicus. Zijn lijfspreuk in de ethiek is de bekende zin ‘Eerbied voor het leven’. Aanvang 20 uur, toegang € 5.
Professor Van Troostwijk schrijft:
‘De mens heeft men wel gekarakteriseerd als een wezen met lichaam, geest en ziel. Nobelprijswinnaar Albert Schweitzer (1875-1965) moet holistische ambities hebben gehad, want hij heeft zich met alle drie intensief beziggehouden: als arts in zijn tropenhospitaal in Lambaréné (Gabon), als filosoof die een doorwrocht proefschrift over Kant schreef en als musicus die wereldwijd menig kerkgebouw met zijn orgelinterpretaties van Bachs oeuvre heeft gevoed.
In deze opsomming ontbreekt een discipline die Schweitzer ook als geen ander beheerste: de theologie. Geschoold in de vrijzinnig-lutherse traditie, onderzocht Schweitzer de historische figuur Jezus. Hij kon niet anders dan Hem uiteindelijk als een mislukte geloofsheld portretteren. Jezus geloofde heilig in het wereldeinde (het eschaton), nog tijdens zijn leven. Met zijn zelfgekozen dood verwachtte hij wellicht het proces te helpen, omdat het einde, volgens de religieuze geschriften, tegelijk het begin van het Koninkrijk Gods zou betekenen. Dat hij zich grondig vergiste, weten we nu, tweeduizend jaar later, maar al te goed. Konden zijn wijsheid en zijn wonderen nu bij het grofvuil gezet? Paulus en anderen zochten naar oplossingen. Een daarvan bestond in het vergeestelijken van de voorstelling van een wereldeinde. Of men interpreteerde Jezus’ opstanding uit de doden in dit ‘eschatologische’ licht: met de Opstanding zou, in principe, de oude wereld – die van dood en zonde – hebben afgedaan en het Koninkrijk inderdaad al zijn aangebroken.
Als moderne mensen hebben we moeite om aan dergelijke speculaties waarde te hechten. Toch heeft Jezus’ eschatologische verwachting vandaag, oog in oog met de dreiging van totale oorlogen en klimaatcatastrofes, grotere actualiteit dan we misschien denken. Schweitzer vertaalde het geloof van de mislukte geloofsheld in zijn persoonlijke levenslang engagement voor een ethiek van de eerbied voor het leven. Het vormt op het kruispunt lichaam, ziel en geest, de eenheid van zijn werk.’
Chris Doude van Troostwijk (1962) is hoogleraar filosofie en filosofische ethiek aan de Luxemburg School of Religion & Society (Luxemburg), en hoogleraar vrijzinnige en inventieve theologie aan de faculteit Theologie en Religie (Doopsgezind Seminarium, VU-Amsterdam). Hij werkt aan een onderzoeksproject Ars Bene Credendi (de kunst goed te geloven), dat binnenkort uitmondt in de driedelige boekenserie ‘Vindingrijk Geloven: theorie, bronnen, praktijk’.
